Türkiye AB’nin 6 milyar Euro mülteci yardımını nasıl harcadı, AB Sayıştayı’nın eleştirileri neler?
Avrupa Sayıştayı, Türkiye’yi mülteci fonunu kullanması ve kontrol etmesi nedeniyle eleştiriyor. AB, Milli Eğitim Bakanlığı’ndan para iadesi talebinde bulunurken bakanlık reddetti.
AB’nin Türkiye’deki Mültecilere Yönelik Mali Yardım Programı (FRIT) kapsamında Ankara’ya sağlanan 6 milyar avroluk desteğin hangi sektörlerde harcandığı ortaya çıktı. Avrupa Sayıştayı’nın (ECA) hazırladığı raporda, yardımın miktarını hangi ülkenin sağladığı da gösteriliyor. Ancak Avrupa Sayıştayı mülteci fonunun kullanımı ve denetimi konusunda Türkiye’yi eleştiriyor. AB, Milli Eğitim Bakanlığı’ndan para iadesi talebinde bulunurken bakanlık reddetti.
FRIT, Avrupa Birliği Konseyi’nin Türkiye’deki Suriyeli mültecileri desteklemek için önemli miktarda ek mali destek talebine yanıt olarak 2015 yılında oluşturuldu. Programın toplam bütçesi 6 milyar euro. Bu bütçe 3 milyar avroluk iki eşit parçaya bölündü. Bunlar 2016-2017 ve 2018-2019 dönemlerini kapsıyor.
Plan; Sağlık, eğitim, koruma ve temel ihtiyaçların karşılanması gibi insani yardımlardan ve eğitim, göç yönetimi, sağlık, belediye altyapısı ve sosyo-ekonomik desteği kapsayan kalkınma yardımlarından oluşmaktadır.
ECA raporunun başlığı “Türkiye Mülteci Kolaylığı: Mülteciler ve ev sahibi topluluklar için faydalı ancak etki ve sürdürülebilirlik henüz sağlanamadı”. Rapora göre 5,98 milyar euro
- Yüzde 40,8’i (2 milyar 439,5 milyon euro) insani yardıma;
- %59,1’i (3 milyar 538,6 milyon euro) kalkınma yardımına gidiyor.
harcandı.
Giderlerin detaylarına bakıldığında bütçenin en önemli kalemini temel ihtiyaçlar oluşturmaktadır. Temel ihtiyaçlara 1 milyar 892,8 milyon euro harcandı. Bu, harcamaların neredeyse üçte birini (%32) temsil ediyor.
İkinci sırada ise 1 milyar avroluk harcamayla eğitim yer alıyor.
Sosyoekonomik destek aynı zamanda 907,1 milyon Euro ile üçüncü en büyük harcama alanıdır.
Eğitim altyapısına 545 milyon euro harcanırken, belediye altyapısına harcanan miktar 380 milyon euro oldu.
Koruma programlarına 268,2 milyon euro harcanırken, sağlık altyapısına yalnızca 90 milyon euro ayrıldı.
Göç yönetimine 80 milyon euro harcanırken, idari giderler ise 43,2 milyon euro oldu.
En büyük katkı Almanya, İngiltere ve Fransa’dan geliyor
Raporda, yardım miktarının hangi ülkenin sağladığına ilişkin ayrıntılar da yer alıyor. Sonuç olarak, 28 AB üyesi ilk dilimde 1 milyar 999,4 milyon euro alacak; İkinci dilimde 1 milyar avro olmak üzere toplam 2 milyar 999,5 milyon avro destek sağlandı.
AB, 1+2 milyar avro olmak üzere iki dilimde toplam 3 milyar avroluk destek sağladı. Böylece üye ülkelerle birlikte toplam yardım 6 milyar avroyu buldu.
En büyük destek Almanya’dan geldi. Almanya, FRIT kapsamında Türkiye’ye 643,4 milyon euro bağışta bulundu. İngiltere 482,5 milyon euro, Fransa ise 460,8 milyon euro bağışta bulundu.
Diğer bazı ülkelerden gelen yardımlar ise şöyle: İtalya (336 milyon euro), İspanya (229 milyon euro), Hollanda (140,6 milyon euro).
Bu ülkeler dışında hiçbir ülke 100 milyon eurodan fazla yardım göndermedi.
İsveç 93,3 milyon euro gönderirken, Belçika 85,9 milyon euro sağladı.
Avrupa Sayıştayı Türkiye’yi eleştirdi
Öte yandan Avrupa Sayıştayı, Türkiye’yi mültecilere yardım harcaması nedeniyle eleştirdi.
REKLAMRaporda, “Genel olarak, zorlu bir bağlamda, Türkiye’deki Mülteci Aracı’nın mültecilere ve ev sahibi topluluklara gerekli desteği sağladığı” ve “onların ihtiyaçlarını karşıladığı” tespit ediliyor. Ancak hemen şu eleştirileri getiriyor:
“Çeşitli nedenlerden dolayı bunların uygulanması önemli ölçüde gecikti ve proje maliyetleri sistematik olarak değerlendirilemedi. “Planlanan sonuçlara ulaşılmış olmasına rağmen mali yardım programının etkisi yeterince ölçülememiş ve sürdürülebilirlik şu ana kadar sadece altyapı projeleri için sağlanabilmiş, eğitim, sağlık ve sosyo-ekonomik destek sektörlerindeki bazı projeler için sağlanamamıştır”.
AB, maliyetlerin makul olup olmadığını değerlendirmedi
AB’nin; Projelerin doğrudan ve dolaylı yönetim ve çeşitli uygulama ortakları aracılığıyla hayata geçirildiğinin belirtildiği raporda, şu eksikliklerin altı çizildi:
“Avrupa Komisyonu’nun projelerin maliyet değerlendirmesinde, maliyetlerin makul olup olmadığını sistematik olarak değerlendirmediği, farklı projeler arasındaki benzer maliyetleri karşılaştırmadığı veya yararlanıcı başına maliyeti hesaplamadığı için zayıf noktalar tespit ettik.”
Milli Eğitim Bakanlığı’nda veri eleştirisi ve usulsüzlükler
Genel olarak birçok sektörde beklenen sonuçlara ulaşıldığını belirten ECA raporu, Milli Eğitim Bakanlığı’nın gerekli verileri şu şekilde paylaşmadığını şöyle açıklıyor: “Ancak eğitim sektöründe hiçbir etkiyi değerlendirmek mümkün olmadı. Mülteci çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonu ve başarısı için Mali Yardım Programı tarafından sağlanan finansmanın değerlendirilmesi. Okul inşaatının faydalanıcılar üzerindeki etkisini değerlendirmek bile mümkün olmadı. “Bu durum Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) sağladığı verilerin sınırlılığından kaynaklanmaktadır.”
REKLAMRaporda veri sağlamadaki başarısızlıkla ilgili olarak “Bu, örneklenen FRIT eğitim projelerinin etkisi hakkında sonuç çıkaramayacağımız anlamına geldiğinden, denetimimiz için önemli bir sınırlama teşkil ediyor” deniyor. Eleştirdi.
Avrupa Sayıştayı’nın raporu, Avrupa Komisyonu’nun finanse edilen projeleri izlemek için yeterli önlemleri uygulamaya koyduğunu, ancak raporlama ve izleme çerçevelerinin genellikle sonuçlardan ziyade çıktıları ölçmek için tasarlandığını vurguladı: “Bu nedenle projelerin etkisini ölçmekte başarısız oldular, özellikle sosyo-ekonomik sektörde”.
AB, Milli Eğitim Bakanlığı’ndan para iadesi talep etti; Bakanlık reddetti
Raporda ayrıca eğitim projelerinde usulsüzlüklerin olduğu da vurgulanıyor. Bunların başında öğretmenlerin sözleşmelerinin feshedilmesi ve yeniden işe alınmaları geliyor. Denetçiler; Ayrıca projeler arasında boşluk olmamasına rağmen öğretmenlere tazminat ödendiğini ve bunun Türk iş kanununda yasak olduğunu bildirdi.
Raporda bu konuyla ilgili şu sonuca varıldı: “Komisyon, bulgularımıza dayanarak, söz konusu tutarların Bakanlıktan geri alınması için önlemler aldı. Komisyon, Ağustos 2023’te Bakanlığa 8,4 milyon Avro’nun iadesini talep eden bir mektup gönderdi, ancak Bakanlık bu talebi reddetti. Komisyonun gayri meşru kıdem tazminatı olarak ödenen toplam 19,6 milyon avroyu nasıl geri alacağı (ya da alıp almayacağı) henüz belli değil.”
Sorunun bir örneği olarak denetçiler, satın alınan, kullanılmayan ve halen depolarda bekleyen bazı malzemeleri gösterdi. Raporda okullarda kutularında bekleyen pinpon kutuları fotoğraflarla birlikte yer aldı.
REKLAMTürkiye’de hukukun üstünlüğü ve temel hakların gerilemesi
Raporda, mali yardım programının, AB-Türkiye ikili ilişkilerinin 2016 yılından bu yana kötüleşmesi bağlamında uygulandığı hatırlatılıyor. “AB, hukukun üstünlüğü ve temel hakların gerilemesi nedeniyle Türkiye’ye yaptırımlar ve kısıtlamalar getirdi. ECA raporunda, bazı AB Üye Ülkeleriyle ilişkilerin bozulması ve Doğu Akdeniz’de izinsiz sondaj faaliyetleri” ifadeleri yer alıyor. kararı verdi.
STK’ların çalışma koşullarını iyileştirmeye yönelik girişimleri başarılı olmadı
Raporda ayrıca Avrupa Komisyonu’nun (uluslararası) sivil toplum kuruluşlarının (STK’lar) çalışma ortamını iyileştirmeye çalıştığı ancak sonuçların sınırlı olduğu belirtiliyor. “STK’ların işleyişi konusunun Yönlendirme Komitesi toplantılarında, Konsey toplantılarında ve üst düzey siyasi diyaloglarda ve Komisyonun Türkiye ziyaretlerinde birçok kez ele alındığını kaydettik. Ancak bu durum olumlu bir sonuca yol açmadı.” kararını verdi.
Rapordan 4 önemli öneri
Raporda Avrupa Komisyonu’na gelecekteki faaliyetlerin verimliliğini ve etkinliğini artırmayı amaçlayan dört tavsiyede bulunuldu:
- Maliyet değerlendirmesini ve izlemeyi iyileştirin
- Türk yetkilileri mültecilerin ve ev sahibi toplulukların eğitimine ilişkin veri toplamalı
- Proje etkisinin ölçümünü iyileştirin
- Projelerin sürdürülebilirliğini güçlendirmek
